بازگشت به صفحه نخست

رمضان و سلامت

خرما، ميوه نخل مهربان

تمام آنچه بايد درباره خرما بدانيد

با نزديك شدن ماه رمضان، بازار خوراكي‌هايي كه بر سر سفره اين مهماني خدايي گذاشته مي‌شود، رونق خاصي پيدا مي‌كند و خرما يكي از پر مصرف‌ترين اين خوراكي‌ها است. همه شما مي‌دانيد كه خرما ميوه‌اي است كه مصرف آن نه تنها در ماه مبارك رمضان بلكه در تمام ايام سال فوايد بسياري دارد. با نگاهي دوباره، اين ميوه را مي‌شناسيم.

گونه‌هاي خرما

خرماي اير‌اني گونه‌هاي متعددي دارد كه مصارف هر كدام از آنها متفاوت است. گونه‌هايي مانند مهتري، سلاني، شهمران، كلوته و... كه در ميان اين گونه‌ها شايد نام مضافتي براي شما از همه آشنا‌تر باشد، گونه‌اي از خرما كه به شكل رطب در بازارهاي داخلي و خارجي با طعمي بسيار دلچسب به فروش مي‌رسد.

تركيبات خرما

تركيبات شيميايي خرما شامل ساكاروز 25 درصد، گلوكز 50 درصد، مواد آلبومينوئيدي آب و پكتين است. خرما ويتامين‌هايي مانندa ،b ،c ، e و مقاديري املاح معدني دارد.                      

تركيب آن درصد گرم ميوه تازه، شامل 163 كالري انرژي، 9/0 گرم پروتئين، 3/0 گرم چربي، 38 گرم گلوسيد، 30 ميلي گرم فسفر، 3/1 ميلي گرم آهن، 51 ميلي گرم كلسيم و 10 ميلي گرم ويتامين c است.

به علاوه ميوه خشك، 300 كالري انرژي، 2 گرم پروتئين، 6/0 گرم چربي، 60 ميلي گرم گوگرد، 50 ميلي گرم فسفر، 650 ميلي گرم پتاسيم، 65 ميلي گرم منيزيم، 70 ميلي گرم كلسيم، 2 ميلي گرم آهن، 2/2 ميلي گرم نياسين و مقدار كمي سديم دارد.

خرما در هرم غذايي

البته توجه داشته باشيد كه اين مقادير ممكن است در گونه‌هاي متعدد كمي با هم تفاوت داشته باشند، اما‌ آنچه مسلم است، اينكه خرما از ارزش غذايي خوبي برخوردار است. همان‌طور كه گفته شد، خرما را بايد در هرم مواد غذايي ميوه به حساب آورد.

با توجه به اندازه، هر واحد آن شامل دو تا سه عدد خرماست كه شما آنچه كه بر اساس نياز روزانه دو تا سه واحد ميوه مي‌خوريد، مي‌توانيد اين تعداد را به جاي يكي از اين واحدهاي ميوه استفاده كنيد. به ياد داشته باشيد كه خرما به علت داشتن قند زياد كه بخش بيشتر آن قند ساده است، در صورت مصرف زياد و با افزايش انرژي مصرفي ممكن است باعث چاقي شما شود. افراد ديابتي يا كساني كه سابقه ديابت در خانواده آنها وجود دارد، بايد تعادل را در مصرف خرما حفظ كنند.

خرما و سلامت   

تأثيرات خرما بر سلامتي در تحقيقات متعددي بررسي شده است. از آنجا كه خرما در گروه ميوه‌ها طبقه‌بندي مي‌شود، از فوايد مصرف ميوه و سبزي برخوردار است. به علاوه خرما به علت چربي كمي كه دارد، به عنوان ماده غذايي كم چربي در نظر گرفته مي‌شود. به علت مقادير ناچيز سديم، بيماران مبتلا به فشار خون بالا با مصرف آن مشكلي نخواهند داشت، مگر اينكه چنانكه گفته شد، با مصرف نامتعادل باعث اضافه وزن در آنها شود.

بيشترين اهميت خرما به علت تأمين فيبر گياهي است.

به گفته دانشمندان مصري، خوردن 80 گرم خرما، 10 درصد نياز روزانه بدن به نياسين را جبران مي‌كند. نياسين بر طرف كننده مشكلات گوارشي، رواني و پوستي است. اين مقدار خرما همچنين 5 درصد نياز روزانه به ويتامين‌هايي را كه در سلامت اعصاب و دستگاه گوارش نقش دارند،‌ تأمين مي‌كند.

نخل مهربان

بر اساس مشاهدات در مناطقي كه مصرف خرما در آنها زياد است، اين ميوه مي‌تواند در پيشگيري از سرطان موثر باشد. ميوه خرما تنها بخشي از اين گياه نيست كه مصرف مي‌شود. در مناطق صحرايي تقريباً از تمام اجزاي درخت نخل استفاده مي‌شود. از برگ و شاخه آن حصير بافته مي‌شود، هسته آن را آرد كرده و از آن نان تهيه مي‌كنند و از ميوه خرما، شيره، سركه و شهد تهيه مي‌شود.

در صنايع غذايي به عنوان شيرين‌كننده و توليد محصولات شيرين از آن استفاده مي شود.

در بعضي از كشورها، هسته خرما را بو مي‌دهند و از آن جوشانده‌اي درست مي‌كنند كه مانند قهوه مصرف مي‌شود. از گل‌هاي درخت خرما با طعمي تلخ به عنوان داروي ملين استفاده مي‌شود. هسته خرما را پس از خيس كردن، به عنوان خوراك دام استفاده مي‌كنند.

خرما در رمضان

استفاده از اين ميوه در ماه مبارك رمضان به دليل ارزش غذايي آن توصيه شده است. اين ميوه به دليل وجود قند، قند كاهش‌يافته در دوران روزه‌داري را جبران مي‌كند و به علت فيبر موجود و خاصيت ملين بودن آن، سيستم گوارشي را در برابر بي‌تحركي حاصل از روزه‌داري به تحرك وا مي‌دارد. خرما به علت داشتن منيزيم، انرژي عضلاني بدن را تقويت مي‌كند و نيروي عمومي بدن را افزايش مي‌دهد. همچنين به دليل داشتن فسفر و منيزيم، موجب تقويت حافظه مي‌شود.

خرماي رسيده

بخش كمي از گونه‌هاي خرما پيش از رسيدن كامل و در مرحله كال برداشت مي‌شوند. اين خرماها با توجه به گونه، زرد يا قرمز هستند. اما به دليل مقدار زياد تانن، مصرف‌كنندگان طعم گس آن را احساس خواهند كرد.

بيشتر خرما زماني كه كاملاً رسيده شده‌اند در مرحله رطب يا تمر، برداشت مي‌شوند.

در اين زمان مقدار قند خرما به حداكثر ميزان خود رسيده و رطوبت و محتواي تانن آن كمتر شده و از نظر بافت، نرم‌تر از خرماي نرسيده است.

كيفيت خرما

اندازه ميوه، رنگ، بافت، نظافت و بدون نقص‌بودن ميوه از ضايعاتي مانند سوختگي، كرم خوردگي، شكرك زدن در سطح ميوه و ترش شدن و ميكروارگانيسم‌هاي فاسد‌كننده از شاخص‌هاي ظاهري خوب بودن خرما هستند.

شاخص ديگر، ميزان شيريني است. ساكاروز قند اصلي بعضي از گونه‌هاست. در حالي كه قند كمتر در بعضي ديگر از گونه‌ها ديده مي‌شود. كل قند موجود در خرماي خوب بايد 50 درصد در خرماي تازه و 75 درصد در خرماي خشك باشد.

ترش شدن: تخمير ميكروبي سبب ترش‌شدن خرمايي مي‌شود كه بيشتر از 25 درصد رطوبت دارند.

شكرك زدن: كريستال شدن قند خرما زير پوست و در گوشت آن در گونه‌هاي نرم آن ديده مي‌شود.

با اينكه شكرك زدن بر طعم خرما تأثيري ندارد اما بافت و ظاهر آن را تغيير مي‌دهد.

براي جلوگيري از شكرك زدن، بايد خرما را در درجه حرارت مناسب نگهداري كرد.

فساد ميكروبي: در نتيجه آلوده شدن به مخمرها، كپك‌ها يا باكتري‌ها اتفاق مي‌افتد. اين ميكروارگانيسم‌ها  با تبديل قند خرما به اسيد استيك، موجب به وجود آمدن بوي سركه در آن مي‌شوند. براي جلوگيري از اين فساد، خرما بايد تا رطوبت 20 درصدي خشك شود، در دماي پيشنهاد شده انبار شود و بهداشت در مراحل گوناگون كاشت و داشت و برداشت تا بسته‌بندي رعايت شود.

كرم خوردگي: ممكن است در مراحل مختلف برداشت و يا هنگام نگهداري خرما به لارو بعضي از حشرات آلوده شود. براي پيشگيري از اين آلودگي مي‌توان آن را با مواد ضدعفوني كننده‌اي مانند متيل بروميد يا كربن دي‌اكسيد ضد عفوني و در بسته‌هاي ضد حشره نگهداري و انبار كرد.

شرايط نگهداري خرما

در صورت نگهداري خرما در دماي صفر درجه سانتيگراد، مي‌توان آن را به مدت 6 تا 12 ماه نگهداري كرد.

چنانچه بخواهيم به مدت طولاني‌تر آن را نگهداري كنيم، بايد از فريز كردن آن استفاده كنيم.

مقدار آب موجود در خرما ميان 70 تا 75 درصد در گونه‌هاي مرغوب است. چون خرما رطوبت هوا را جذب مي‌كند، براي نگهداري بهتر بايد آن را در بسته‌هاي ضد رطوبت قرار داد. با وجود اين كه خرما تحت تأثير اتيلن قرار نمي‌گيرد، اما به دليل جذب بوي ساير محصولات، نبايد در كنار سير، پياز، سيب زميني يا اجناس ديگر انبار شود.

عوامل آنزيمي و غير آنزيمي مي‌توانند موجب تيره‌شدن خرما شوند. اين مسئله با زياد شدن دما و رطوبت، افزايش پيدا مي‌كند. براي غير فعال كردن عوامل آنزيمي بايد غلظت اكسيژن را در محيط كم كرد.

بازگشت به صفحه نخست